| Sinds onze dochter in Berlijn woont, komen we daar regelmatig. Als we in stadsdeel Mitte zijn, gaan we naast onze favoriete vlooienmarkt op Arkonaplatz vaak ook even naar de Zionskirche daar vlakbij, in het voormalige Oost-Berlijn. Deze kerk kent een indrukwekkende geschiedenis van morele moed en verzet. De Duitse theoloog en verzetsheld Dietrich Bonhoeffer werkte daar als midtwintiger een paar jaar. Bij de opkomst van het nationaalsocialisme koos hij meteen voor verzet, wat hij april 1945, 39 jaar oud, met de dood moest bekopen vanwege zijn rol in het complot tegen Hitler. Een pacifist die vuile handen durfde te maken omdat er een hogere waarde in het geding was. Diezelfde Zionskirche werd later een verzetshaard tegen het DDR-bewind, met de enige vrije drukkerij in het land, en speelde een belangrijke rol bij de Wende in 1989. Aan de zijkant staat een sereen beeld ter nagedachtenis aan Bonhoeffer. Geknield, in overgave aan zijn lot - maar met een rechte rug. In de warme zomerzon zaten we er onlangs een poosje bij, in eerbetoon aan zijn moed, en ook in reflectie op wat zijn leven en zijn keuzes ons te zeggen hebben. Juist nu er in onze tijd ook een appèl is om ons te verzetten tegen onrecht in eigen land en daarbuiten. Om op te staan voor de rechtsstaat, voor de grondrechten, voor een rechtvaardige wetgeving. Om solidariteit te tonen in woord en daad. Moed om zelfstandig te denken Wat Bonhoeffer waarnam, is dat mensen vaak dom worden in groepen, onder druk van conformisme, propaganda of een charismatische leider. Ideeën worden klakkeloos overgenomen zonder deze te onderzoeken, uit angst voor uitsluiting of vanuit blind vertrouwen op de autoriteiten. Domheid komt voort uit een gebrek aan innerlijke vrijheid en moed om zelfstandig te denken. Uit angst of gemakzucht kiezen mensen ervoor om hun geweten uit te schakelen en verantwoordelijkheid uit de weg te gaan. Met de bekende destructieve gevolgen als mensen blindelings orders opvolgen of ideologieën steunen. Precies wat hij in zijn tijd in nazi-Duitsland zag toen veel medeburgers meegingen in het kwaad. In zijn ogen veroorzaakte dat gebrek aan moed en kritisch denken de morele ineenstorting van Duitsland tijdens het naziregime. Zijn opvatting is nog steeds relevant in discussies over conformisme, groepsdenken en de verantwoordelijkheid van het individu in de samenleving. De waarde van woede Twee jaar geleden hield theoloog, activist en kunstenaar Rikko Voorberg de Jurjen Beumerlezing voor Stadsklooster Haarlem waar hij benadrukte hoe waardevol woede kan zijn. “Woede is daar waar je waarden worden aangetast”, zei hij. Niet voor niets kennen we het begrip 'heilige woede'. Aan ons de keuze of we door onze woede in onmacht vervallen, of kiezen voor daadkracht en in verzet komen. Neem het niet! Stéphane Hessel, de Franse diplomaat,schrijver, verzetsstrijder die het concentratiekamp overleefde, is een inspiratiebron van Rikko Voorberg. In 2010 schreef Hessel het pamflet ‘Indignez-vous’, ‘Neem het niet!’ waarin hij stelt dat verontwaardiging de kiem is van een ‘geest van verzet’. Want wanneer we onze verontwaardiging verliezen, verliezen we onze menselijkheid. Daarom moeten we ons kwaad blijven maken over wat er niet klopt. Laten we zoeken naar vormen van creatief, appellerend verzet. Als burger, maar ook als professionals als we in onze werkcontext met onrecht, opportunisme en inperking van (academische) vrijheid te maken hebben. In de VS zien we nu hoe snel dat kan gaan en hoe eng dat is. Als het spannend wordt, kan het beeld van Bonhoeffer met rechte rug wellicht helpen daar moed uit te putten. Net als zijn appèl om vooral kritisch te blijven nadenken en moed te tonen. |  Alleen een innerlijke verandering of confrontatie met de realiteit kan iemand uit domheid bevrijden. Want geloof of een overtuiging zonder daden is waardeloos.  |
WOEDE, MOED, VERANTWOORDELIJKHEID
Andere artikelen van Marret Kramer
(Bij het afscheid van Gert). Vorig najaar begeleidde ik een groep van 14 zorgprofessionals die was vastgelopen in de samenwerking - mede door last van de omstandigheden in de organisatie. Na de aftrap waarin ik rode draden teruggaf van intakegesprekken, kozen we de focus voor drie vervolgsessies waarin ze handvatten kregen voor het met elkaar bouwen aan een ‘safe and brave space’. (klik op de foto)
Je hebt soms van die dagen met een sprankeling van magie. Ik had het geluk onlangs zo’n dag te krijgen. Eerste sessie met een team met hoge werkdruk dat na een paar rottige incidenten vastgedraaid was in boze overtuigingen over elkaar en de teamleider, weerspannig geworden was, er was tweespalt gezaaid, sommigen gingen elkaar uit de weg. Roddels, aannames die niet werden gecheckt. De drive voor het werk bleef groot, maar de lol van het samenwerken was sterk verminderd. (klik op foto)
“Er zijn subgroepjes ontstaan waardoor de samenwerking in het team slechter gaat”. “De teamleden houden zich niet aan de procedures”, “Er is te weinig oog voor het collectief belang van het team”. Enkele van de (versimpelde) aanleidingen voor een gesprek over teamcoaching van de afgelopen tijd. (klik op de foto)
Of we ervoor in waren om mee te doen aan een proefsessie Geweldloos Communiceren vroeg de trainer-in-opleiding met de toepasselijke naam Angelina aan onze woongroep, en ja hoor, genoeg nieuwsgierigen. Na uitleg over de basisbeginselen van Marshall Rosenbergs methode, deden we de eerste oefening: onverdeelde aandacht. (klik op foto)
Moest onze workshop nou ‘Purpose & Pleasure’ heten of was ‘Pleasure & Purpose’ toch beter? We werden het snel eens, onder andere door de uitspraak van Howard Thurman, Amerikaanse schrijver, filosoof, theoloog en voorvechter van de African-American burgerrechten-beweging: “Ask not what the world needs. Ask yourself what makes you come alive, and go do that, because what the world needs is people who have come alive”. (klik op foto)
Je bent tevreden (genoeg) met je baan of bedrijf, maar je voelt dat je er meer uit kunt halen. Je zou graag je dag met meer energie, enthousiasme en voldoening doorbrengen – om aan het einde van die dag te concluderen dat je meer impact hebt dan voorheen. Niet omdat je harder werkt, maar omdat je weet hoe je meer kunt betekenen. (klik op foto)
Ons werk brengt ons op veel verschillende werkplekken van anderen. Een daarvan is Van Oord - Marine Ingenuity, het bijzondere Nederlandse familiebedrijf met 150 jaar ervaring als internationale waterbouwer (en dat zich sinds 2018 Koninklijke Van Oord mag noemen). Sinds enkele jaren verzorgt Innova het Junior Leadership Programme (JLP) voor getalenteerde young professionals van Van Oord. (klik op foto)
Purpose Day was niet alleen inspirerend door de prachtige, hartverwarmende verhalen van Raj Sisodia over Conscious Capitalism, van David Katz over zijn geniale idee de Plastic Bank en Mike Brady over Greyston Bakery die ‘kanslozen’ aan het werk krijgt door hen zonder voorwaarden maar mét goeie training in te huren. Maar ook door de enorme hoeveelheid leuke mensen die je daar ontmoet. Zoveel energie om iets in beweging te gaan brengen, verschil te maken, samen te werken – deze dag werkte dus ook als krachtig antigif voor pessimisme! (klik op foto)